"Nwng Sakno Hamjaktwi no Buino bo Hamjakdi" Mark 12:31

Ama-ni Kokno
Kuchugo tisalaini bagwi Indiani Constitution Twma sa?
Janaka Tripura
Borok wngui o ha sakao achai phaikhai joto koksani swrwnggw, omo je kokpha
wngthwi obo keha Nature se, hatingo naikhai 6000-7000 kok tongo, chwng Bharot ha kotoni borok. Bharot haa go
kubangma dopha, kok tong tongo, boni bisingbw Eight Schedule ni language no
naikhai chwng sigw -The Constitutional provisions
relating to the Eighth Schedule occur in article 344(1) and 351 of the
Constitution.The Eight Schedule consists of the 22 languages namely (1)
Assamese, (2) Bengali, (3) Gujarati, (4) Hindi, (5) Kannada, (6) Kashmiri, (7)
Konkani, (8) Malayalam, (9) Manipuri, (10) Marathi, (11) Nepali, (12) Oriya,
(13) Punjabi, (14) Sanskrit, (15) Sindhi, (16) Tamil, (17) Telugu, (18) Urdu
(19) Bodo, (20) Santhali, (21) Maithili and (22) Dogri.Of these languages,14
were initially included in the Constitution.Sindhi language was added by the
21st Amendment Act of 1967.Konkani, Manipuri, and Nepali were included by the
71st Amendment Act of 1992.Bodo, Dogri, Maithili, and Santhali were added by
the 92nd Amendment Act of 2003. bakha
Government bai gosejak bakha gosejiya. Kok sathai aibw tong sabaiya.
Indiani constitutiongo chini je Fundamental
right tongo hing chwng sigw-salaigw, o Fundamental right go chini mangthai
sukthaini bw raida tongtwi, chini Ama-ni kokno swrwngnai haiyakhai sanai bw
keha right_m’no bw Indianni constitution larwgwi rwjak, constitution no Article no-30 go chwngno sagw, je
borokni fa, citizen-ni fa, community-ni fa, bini sak sak ni Amani kokno
Preserve makhainai, tisawi malarwknai, lekha-pora mkhaironai ma-phwrwngnai, obo
ang saya chini Indian-ni constitution sagw. Hainibagwi Fundamental right go
larwk rojak. O jaga phaiwi chini joto
mathai-sukthai phainai tabu, obo chini Tripura Dopharou ni bagwi singya, chini
Bharot haa ni joto Citizen rowni bagwi.oro Tripura, Aslong, Naitong, Kewa,
DIngdak, Kaklu, Khali, etc..
Hingkhai
tabu naithai Indian constitution go Kok-no twiwi tabu twma twma sajak tong? oro
kainwi Language twi sagw keha khai Offical Language, aikheha khai Regional
Language, Offical language wngkha-Hindi,(Constitution
omono sagw Article-350-A) English nokhai communication language khai
larwkjak as per Constitution, Regional Language – wngkha india_ni joto state
tongnai borogni janija je kokno sagw bono official language tongmini bono
regional language khai larwkjakkha.
Tripura & India_ni Background
History_no kisisa Naihokhai sigw 1947 bisio India independent wngmini awo, 1963
bisio “The Official Language Act” mungwi keha Law /Raida khajakha, oro Indian
ni joto Language_no twiwi naijagw.
Haiphuni khai Tripura Haste bw India Govt. Bai kwthalaila . chwng oro
keha kok sathai klaigw chini age Rajani Amalgo chini hastego kuno Official
Language kwrwi chwng joto Social language Tripura Kok sagw, haiphu Offical
Language khai English haiyakhai Bangla bonose salai tonglaigw, bobw Govt. Bai
recognize khaijiya. Haikhai Indian_ni Constitution bai kwrwnglaigwi chini
Tripurabw haiphu 1966 bisio English ni loge Banglano bw salia tonglaila. 1979
bisi 19th January o phaiwi chini Tripurago Kokborok no Official
language hingwi Govt. Bai sakhlai rojala. Haikhai tabu o Kokborok no Govt.
Bwswk develop khaikha chwng joto nugw. Kunu Rule kwrwi cholekha 10-11 bisi,
1999 Bisio phaigwi omoni Rule keha swnang laikha, O rule go tongo- je pha
Publish, Advt, Press, Notice etc English & Bangla bai switwi Kokborok baibw
maswknai, haikhai Rule kwta keha swnang jakha. Obonobw Practical go samung
thepaya,
Aikheha khusathai kalaigw chwngje
tabu Primary level_ni sing je porejak phaimini obonobw kisa naini naggw, Govt.
Chwngno Recognize khairokha, haipha chwng tabu omono bwswk Upgrade khaikha
obonobw manainai, bini benefit bahaikhai mangronai, abonobw Govt Policy adobe
khaini nangw.
Tabu chung nugw je class-1 to class-5
jora omo wngkha Primary education ni stage, hingkhai oro chwng sini nangnai,
Chwngno Indian Constitution sagw je Article
-30 “ Oro chwngno Amani kokbai
Mapore ronai maphwrwngnai” ai keha nugw
je Minority language bonobw preservation khaini bagwi, Indian Constitution sagw
Airtle-350A go, je ste ste kok
tongnai bonobw chwng Education go mathepanai, Ama ni kokbai maphwrwngnai. Chwng
bono samungo phwnangya, obo chini chaya.
Chwng Kokno Develop khaini bagwi
Govt. Keha policy lagw ai haikhai khairogw, haikhai kwbangma Commission bw
khalaijak 1992 bisigo “Shyama Charan
Tripura Commission” haiphuni “Pabitra
Sarkar Commission” haiphuni khai
tabu chwng nugw State Level “Kokborok
Language Development Committee” nugw, o borog khagwibw chwng chini je
wngnai tongmini wngsukyakho.
Hingkhai Tabu Sakni Amani kokno
kuchugo tisalaini bagwi, nwng je nini Amani kok sanai bose Tisagwi malarwknai,
nwng se kapharani nangnai. Chwng sigw tabu Tripurani kainwi Official Language
Bangla, kokborok. Tripurago kokborok sanai kai chuku((9) dopha tongo. O dophago
Standard kok Debbarma_ni kok, Problem khai haise Chini o (9) dopha
Debbarma,Tripura,Jamatia, Reang, Noatia, Murasing, Kalai, Rupini, Uchoi o
dopharow ni janija kok tongo. Borog bakha Debbarma kok manya, College
Universityo thangwi Problem face khaigw, twmani hingkhai Primary Level ni sing
kokborok maporeya, College/University o thangwi Debbarma_ni bade je jati/dopha
tongnai borog munwijagw chaya sajagw, porelaithani, exam rolaiphu Marks rowo Backward
kwlai tongo, twmanihingkhai bini Amani kok Debbarmaya. Obobo keha problem. Language_ni matter chini bisingo kwbangma
sentiment twilai mangwi, haipha chwng Indian Constitution satwi masalaiminise.
Kok sanai kwbangma tongo haipha oro aswk sabaiya.
Comments
Post a Comment